Giriş - Bölüm 1 - Bölüm 2 - Bölüm 3
www.serkantetik.com
BÖLÜM III
KKTC BASININDA KİŞİSEL İLANLAR
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti basınında kişisel ilanlar (doğum, nişan, düğün, cenaze) oldukça geniş yer tutar.[1] Diğer ülkelere oranlar daha samimi ve birbirini tanıyan insanların yaşadığı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yayınlanan gazeteler de, bu küçük toplumun birbirinden haberdar olması için en doğru araç konumundadır. Bu nedenle insanlar, hayatlarında meydana gelen değişiklikleri ve gelişmeleri, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yaşayan hemen hemen herhesin hergün okuduğu gazetelere ilan vererek birbirlerine aktarma ihtiyacı hissetmektedir.
1. Gazetelere verilen ilanların halka ve gazetelere etkisi
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, küçük bir ülke olmasının verdiği avantajla, herkesin birbirini tanımasına, birbirini bilmesine olanak sağlamıştır. Özellikle köylerdeki yaşamlarda, genellikle akrabaların çoğunlukta olduğunu baz alırsak, ülke içindeki yakın ilişkiler de olabildiğine yüksektir.
Ülkede nüfus çoğunluğunun birbirini tanımasının bir de dezavantajı ülke insanlarının hayatlarını etkilemektedir: “Çevre”
Özellikle ailelerin yaşam tarzlarının insanlar arasında bilinmesi ve insanların sürekli birbirleriyle konuşurken atarması sonucu yayılmakta, deyim yerindeyse, özel hayatlar “ayyuka” çıkmaktadır.
Bu nedenle Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyerti’ndeki aileler, özellikle özel hayatlarına daha fazla önem vererek ve dikkat ederek hayatlarını sürdürmeye çalışmaktadır.
Örneğin, ülkemizde yaşayan bir ailenin genç kızının bir erkekle flört etmesi, aile tarafından tepki ile karşılanır ve hemen işi tatlıya bağlayarak kızlarını nişanlama çabası içerisine girerler.
Bunun sebebi, çevrenin sözkonusu genç kızı daha evlenmeden-nişanlanmadan erkeklerle gezip tozuyor diye yadırgaması ve birbirlerine anlatarak kızın ve dolayısıyla ailesinin adının kötülenmesine neden olmasıdıır.
Bu nedenle ülkemizdeki aileler, kendi hayatlarına olabildiğine dikkat etmeye çalıştıkları gibi, bencilce hareket ederek kulaklarına gelen herhangi bir haberi de birbirlerine aktararak yaymayı da ihmal etmiyor.
Ülkede insanların kendi hayatlarında gelişen olayları duyurmak istediği zamanlar da olabiliyor bazen. Özellikle hayatlarında meydana gelen değişiklikleri çoğunluğun birbirini tanıdığı ülkeye duyurmak isteyenler, bunun için en fazla gazetelere ilan vermeyi seçiyor. Ülkedeki yüksek tirajlı gazetelerin satılmasının en büyük sebebi de, insanların hayatlarında gelişen olayları duyurmak için gazetelere verdikleri ilanların takip edilmesidir.
üksek tirajlı gazeteleri satın alan bir kişinin ilk olarak gazetenin arka sayfalarına baktıkları bilinen bir gerçek. Çünkü halk, gazetelerin arka sayfalarında oldukça geniş yer tutan “ölüm, vefat ve anma” ilanlarını takip ediyor.
Hatta bazen marketlerde dikkat çeken bir nokta da, müşterilerin gazete reyonunun önünde, gazetelerin arka sayfalarına “acaba kim ölmüş” düşüncesiyle göz atması, ancak gazeteyi satın almamasıdır.
Gazetelerin çok satma sebebinin başında da zaten, sözkonusu ilanların takip edilmesi yatmaktadır.
Son zamanlarda, Türkiye basınında yer alan bazı haberler de, Türkiye halkı için ilginç gelse de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşları tarafından “olağan” bir durum olarak karşılanıyor.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yayınlanan gazetelerde yer alan “nişan bozma, babalıktan-evlatlıktan ret” yönündeki ilanları ilginç bulan Türkiye muhabirleri, söz konusu ilanları Türkiye basınına taşıyarak, bunun ne kadar ilginç olduğunu tartışıyor.
Oysa, 75 milyon nüfusa sahip Türkiye için, bu tür ilanlar ilginç olarak nitelenirken, konu birbirini tanıyan 200 bin nüfuslu bir ülke için aynı değil.
Bunun nedenin altında ise yine “çevre” faktörü yatıyor.
Birbirini tanıyan Kıbrıs Türk halkı, hayatlarında gelişen olayları duyurmak istedikleri zaman gazetelere ilan vermeyi seçiyor, çünkü yüksek tirajlı gazeteleri herkes tarafından okunduğu bilindiği için, söz konusu ilanların da halka ulaşacağının bilincne varılıyor.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti iç ve dış göçün çok yoğun yaşandığı bir ülkedir.Ülkede yaşıyan Kıbrıslı Türk sayısı Ülkde dışında yaşayanlardan daha azdır. Özellikle İngiltere, Avusturalya ve Türkiyede yaşayan binlerce Kıbrıslı Türk de Bu gazete ilanları sayesinde yakınları hakkında haberler alabilmektedir.
İşte yıllardır böyle gelmiş böyle gidiyor. Konuya yabancı olanlar, bu gibi durumların gazetelere ilan edilmesini yadırgarken, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yaşayanlar artık bu konuya aşina. Hatta kimi zaman bir yakının öldüğü haberini alanlar, “aa ne zaman öldü, gazetelerde de görmedik” ifadelerini kullanır.
1.1. Yayınlanan İlanların KKTC Basını Gözüyle Değerlendirilmesi
Gazete ilanları, okuyucuyu bilgi sahibi yapmanın yanısıra, yayınlandığı gazetenin satışlarının artmasını da sağlıyor. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndeki gazetelerin özellikle verilen ilanlar nedeniyle satıldığı, sadece halk tarafından değil, gazete sahipleri ve yöneticileri tarafından da itiraf ediliyor.
uzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin en yüksek tirajlı gazetesi KIBRIS’ın Genel Yayın Yönetmeni Başaran DÜZGÜN de 17 Aralık 2006 tarihli köşe yazısında, KIBRIS gazetesinin gelir kaynağının verilen ilanlar ve buna bağlı olarak yükselen satışlar olduğunu dile getirerek, ölüm döşeğindeki insanların bile vasiyetlerinde, “ölüm haberimi KIBRIS gazetesinde yayınlatmadan cenazemi defnetmeyin” yönünde ifadeler yer aldığını açıklıyor.
İşte gazete yöneticisinin, kendi ağzından itirafı:
“Gazeteci dostlarla yaptığımız bir sohbet sırasında KIBRIS Gazetesi'nde de çalışmış arkadaşlardan birisi "KIBRIS ölüm ilanları için okunur" şeklinde içinde kinaye de barındıran bir espri yapmıştı.
Yanıtını başka bir gazeteci arkadaş vermişti: "Doğrudur ölüm ilanları KIBRIS'ta yayınlanır ama doğum ilanları da."
Gazeteci Düzgün, bu itirafa yer verdiği köşe yazısına, bir anısını ekleyerek devam etmiş. Ölüm döşeğinde yatan ve sadece 1 saatlik ömrü kalan hastasının son isteğini yerine getirmek isteyen bir doktorun kendisini ardığını belirten Düzgün, olayı anlatmayı şu sözlerle sürdürüyor:
“Uzun süredir tedavi etmeye çalıştığı hastası 1 saat önce ömür bırakmıştı. Hastanın çocukları ölüm şokunu atlattıktan sonra cenazenin ne gün defnedileceği konusunda tartışmaya durmuşlar. Oğlu hemen o gün öğle namazında defnedilmesini istiyormuş. Kızı "ise babamın vasiyeti var ölüm ilanı KIBRIS Gazetesi'nde yayınlandıktan sonra defnedilecek" diyormuş.
Tartışma kavgaya dönüşecek gibi olunca doktor devreye girmiş ve gazetenin basılıp basılmadığını öğrenmek için beni aramış. Maalesef gazete basılmıştı. Rahmetlinin isteği bir gün gecikmeyle yerine getirilebildi.”
Başaran Düzgün
KIBRIS Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni
17 Aralık 2006, Pazar
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin en çok satan gazetesi Kıbrıs’ın Genel Yayın Yönetmeni’nin ağzından çıkan bu itiraflar, ülkedeki vefat, düğün gibi ilanların, halk için ne derece önem arz ettiğini bir kez daha gözler önüne koyuyor.
1.2. Yayınlanan İlanların Türkiye Basını ve Dış Basın Gözüyle Değerlendirilmesi
Az nüfuslu ülkemizde en küçük bir gelişme için dahi gazetelere ilan veirlmesi ülkede yaşayanlar için doğal karşılanırken, diğer ülkeler, daha geniş nüfusa sahip oldukları için bu vefat, nişan bozma gibi ilanların gazetelere verilmesini gereksiz bulmaktadır.
Ülkemizde yıllardır bu uygulama kullanılırken, Türkiye basını temsilcileri, bu konunun farkına yeni varmış olsa ki, geçtiğimiz aylarda Hürriyet gazetesi’nde Türkiyeliler tarafından “ilginç”, Kıbrıslı Türkler için ise “bunun neresi ilginç” denilecek bir haber yayınlandı.
Hürriyet Gazetesi’nin Kıbrıs temsilcisi Ömer Bilge’nin imzasını taşıyan haber aynen şöyle:
Nişan bozdum hükümsüzdür
28 Mart 2007
KKTC’de, Fisun Köse adlı bir genç kız, nişanlısı Bilal Özkader ile ayrıldığını ve 10 Mart 2007 tarihinden itibaren ’hiçbir ilişkisi’ bulunmadığını gazete ilanı vererek kamuoyuna duyurdu.
Köse, ilanı KKTC’nin en büyük medya kuruluşu Kıbrıs gazetesinde yayınlattı. Kıbrıslı Türkler arasında gazete ilanı ile duyurularda bulunmak ve kamuoyunu bilgilendirmek kökleşmiş bir gelenek. Vefat ilanlarının yanısıra, doğum günleri, düğün davetleri, ayrılık ve boşanma, aile içi ve komşularla yapılan kavgalar, dedikoduları cevap ve hatta çocuğuna kızan babanın ’evlattıktan ret’ ve babasına kızan gencin ’babalıktan ret’ ilanlarını bile gazetelerde görmek mümkün.
Kıbrıslı Türklerin, ilk okudukları anda gülmeye başladığı ve “eee, ne var bunda?” diye tepki verdiği haber, Türkiyeliler tarafından şaşkınlıkla karşılandı. Bunun gerçeklik payını, haberin yayınlandığı Hürriyet gazetesi’nin http://www.hurriyetim.com/ sitesinde, haberin ardından yazılan yorumlardan anlayabiliyoruz.
Bir okuyucunun yorumu aynen şöyle:
vatana can feda
eksik vermiş ilanı.şimdi yeni aradığı erkekte nasıl özelliklerin olmasını istediğini yazmamış.bu ne ya böyle yalnızım acil koca arnıyor gibi..
İşte, küçük toplmla büyük toplum arasındaki fark, habere verilen yorumdan da kolayca anlaşılabiliyor. Geniş nüfuslu bir ülkede yaşayan bir insan, bu tür bir ilanın “koca bulma” niyetiyle verildiği görüşünü savunuyor. Halbuki esas amaç, küçük toplumlarda insanların birbirlerini tanıması, dolayısıyla da önemli bilgileri birbirlerine haberdar etme dürtüleri.
Ancak haberi yorumlayan iki Kıbrıslı Türk de, kendi kültürlerinden gördüklerini okuyucularla paylaşarak, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde bu tür ilanların ne kadar yaygın ve gerekli olduğu görüşünü aktarmaya çalıştı. İşte sözkonusu iki yorum:
yağmur yağmur
Hem Türk hemde Kıbrıs vatandaşı olarak söylemek istiyorum ki, bu yapılan yeni bir uygulama değil. Hatta nişanı bozan taraflar, takılan altınları adet adet yazarak karşı tarafa iade ettiğinide ilan eder.
Akin Koksal
Kuzey Kibris'ta ciftler nisanlaninca genellikle ayni evde yasamaya baslarlar, ve 1-2 yil gectikten sonra resmi nikah ile evlenirler...Gazete ilani da bir yerde konuya komsuya bosanmayi duyurmak icin verilir.Bilginize...
1.3. KKTC Halkının ilanlarla ilgili görüşü
Düğün, vefat gibi ilanların Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti halkı için ne derece önem arzettiği ülke halkı tarafından son derece gerekli bir hizmet olarak kabul edilmektedir.
İşte birkaç örnek:
F. S. Cinsiyet K , Yaş 25
Ülkemizin küçük olması ve toplumun birbirlerini tanıması, aileler arasında yaşanan olayların hızla yaygınlaşmasına neden oluyor. Gazetelere verilen ilanların da gerekli olduğunu düşünüyorum. Küçük bir toplumda yaşıyoruz. Çevremizde gelişen olayları bilmek istiyoruz. Çünkü herkes birbirini tanıyor. Ben genellikle vefat ve düğün (veya düğün erteleme ilanlarını takip ediyorum.
E. S. Cinsiyet E, Yaş 35
Gazetelere ilan verilmesi bence doğru bir davranış çünkü herkesin birbirini tanıdığı toplumumuzda kime ne olduğunu öğrenmek istiyoruz. Biz de ailecek gazetelere bir kaç kez vefat ilanı verdik. İnsanlar birbirinden haberdar olmak isriyor.
M. D. Cinsiyet Erkek, Yaş 49
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yaşanan olayları gazetelerden takip ediyorum ve çok da gerekli olduğunu düşünüyorum. Her ne kadar gazeteleri gelişen olayları ve haberleri takip etmek için alıyor olsak da verilen ilanları takip etmek de gazeteleri satın almamızı gerektiren bir diğer etken. Ben de kızımın düğün davetiyesini gazetede ilan olarak vermiştim.
H. Ç. Cinsiyet K Yaş 58
Özellikle vefat ilanlarının gazetelerde yer alması çok önemli ve gerekli. Çünkü küçük bir toplumda yaşıyoruz ve her 3 ilandan biri mutlaka biliniyor. Kime ne olduğunu bilince ona göre davranıyoruz. Örneğin tanıdık bir yakınımızın vefat ettiğini öğrenince cenazeye gidebilme imkanına sahip oluyoruz. Bence gerekli.
Ş.Ö. Cinsiiyet K Yaş 28
Ailem her gün eve gazete alıyor ve ben de ilanlara hergün mutlaka bakıyorum. Özellikle vefat ve düğün ilanları herkesin merakla okuduğu ilanlar. İnsanlar birbirinden haberdar olmak istiyor.
H.S. Cinsiyet E YAŞ, 35
Düğün ve vefat ilanlarının gazetelerde yer almasını olumlu buluyorum ancak ”evlatlıktan-babalıktan ret” veya “nişan bozma” gibi ilanları fazla gerekli bulmuyorum. İnsanların toplum içinde küçük düşürülmesini sağlıyor. Özel meselelerin aile içinde halledilmesi gerektiği, fazla dışa yansıtılmaması gerektiği düşüncesindeyim.
F.A Cinsiyet E Yaş 39
Ben, Lefkoşa’ya bağlı bir köyde ikamet ediyorum. Köyde yaşayan insanlarla ilişkilerimiz iyidir ve herkes herkesin başına ne geldiğini biliyor. Ancak köyden uzakta yaşayan yakınlarımızla hergün görüşemediğimiz için önemi duyuruların gazetelere ilan edilmesinin doğru bir adım olduğunu düşünüyorum. Vefat ve düğün ilanları bir çok kişiyi ilgilendiriyor. Nişan bozma ve babalıktan-evlatlıktan ret türündeki ilanları da gerekli buluyorum. Çünkü insanlar, reddedilen çocuğun babası ile konuşurken ona göre davranması gerektiğini biliyor. Aynı şekilde nişan bozma ilanlarını takip ederek de, tanıdık çiftlere olan davranışlarımızı değiştirmemiz gerektiğini anlıyoruz.
F.G Cinsiyet K Yaş 36
Nişan bozma veya evlatlıktan-babalıktan ret gibi ilanların aleni olarak gazetelerde ilan edilmesini yanlış buluyorum. Bu tür konuların aile içinde konuşulup halledilmesi gerekir. Eğer öğrenilmesi istenen kişiler olursa onlara teker teker söylenir. Ama vefat ve düğün ilanlarının gerekli olduğu kanaatindeyim.
O. C. Cinsiyet E Yaş 45
Ülkemizde olup bitenleri hergün gazetelerden okuyor öğreniyoruz. Küçük bir toplumuz ve ülkede yaşanan gelişmeleri öğrenmek istiyoruz. Burada televizyonların da fonksiyonu var ancak televizyonlarda haber bültenlerini o an görürseniz haberleri o an alabiliyorsunuz. Onun dışındaki bir saatte bunu yakalayamazsınız. Ancak gazetelerde yazılanlar sürekli olarak kaldığı için elinize gazetenin geçtiği her an gerekli bilgileri alabiliyorsunuz. O yüzden gazetelere veirlen ilanlar, toplumun bilinçlenmesi için gerekli.
O. Ç Cinsiyet E Yaş 23
Türkiye’den Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne okumak için geldim. İlk geldiğim yıllarda, gazetelere verilen ilanlar bana da tuhaf gelmişti ancak ülkede yaşamaya devam ettiğiniz sürede çevreyi tanımaya başlıyorsunuz ve gazetelere verilen ilanların sizi de ilgilendirdiğini anlıyorsunuz. Zaten herhangi bir eve veya işyerine alınan bir tek gazete bile, o binadaki herkes tarafından mutlaka okunuyor. Bu da , gazetelerde yer alan gelişmelerin hızlıca yayılmasını sağlıyor. Gerekli gelişmelerin gazetelere ilan verilerek duyurulması doğru bir yol ancak nişan bozma veya evlatlıktan-babalıktan ret gibi ilanların açıkça ilan edilmesinin doğru olmadığını düşünüyorum.
Sonuç
Yapılan araştırma, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti halkının neden gazete ilanlarına yoğun bir ilgi gösterdiğini göstermektedir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde kişisel ilanların ülkenin nüfusu, sosyal ilişkileri, gelenekleri, yazılı basının yeri ve önemi gibi faktörler ele alındığında herkes tarafından bilinen ve uygulanılan bir yöntem olduğu anlaşılmıştır. Bunun nedenlerinin başında, küçük nüfuslu bir ülke olan KKTC’de halkın hemen hemen tümünün birbirini az-çok tanıyor olması ve birbirlerinden haberdar olma isteği gelmektedir. Kıbrıs insanı geçmişten günümüze taşıdığı bu alışkanlığını gelecektede sürdürme eğilimi göstermektedir. Gazetelere verilen bu ilanlar ve bunların halk tarafından kabul edilmesi okunması ve takip edilmesi artık Kıbrısta bir gelenek haline gelmiştir. Bu geleneğin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde “yaşamın bir parçası” olarak kabul görmesine rağmen, Türkiye ve yurtdışında şaşkınlıkla ve tepkiyle karşılanması ise, dış ülke toplumlarının oldukça geniş olmasından kayneklanmaktadır. Yapılan araştırmada da Kuzey Kıbrıs halkında oluşan sözkonusu geleneğin, yurtdışında yaygınlaşmaması nedeniyle dış ülkelerin farklı reaksiyonlar gösterdiğini görmekteyiz.
KAYNAKÇA
1) 'Bir Varmış Bir Yokmuş Kıbrıs Masalları ile ilgili' Yeni Gün Gazetesi, Lefkoşa, 30 Aralık 1991
2) 'Zaman (Kıbrıs Türk Basın Tarihçesi ile ilgili' Kaynak, Kültür ve Araştırma Dergisi) Lefkoşa, Mart 1977.
3) Coman, 2004; Henningham, 1996; Herscovitz, 2004; Mwesige, 2004; Weaver, 1998; Wu, Weaver ve Johnson, 1996; Zhu vd., 1997
4) “Kıbrıs Türk Medyası ve Gazeteciler” oturumu bildirisi, Sosyal Bilimler Kongresi, Ankara, 7-9 Aralık 2005
5) Erol Mutlu, İletişim Sözlüğü, Ankara, Bilim ve Sanat Yayınları, 1998
6) Ayla Okar, Aydemir Okay, Halkla İlişkiler (Kavram, Strateji ve Uygulamaları), İstanbul, Der Yayınevi, 2001
7) Christopher Browne, Gazetecinin El Kitabı, Ankara, MediaCat Kitapları, 2001
8) McQuail, Denis ve Sven Windahl: Communication Models for the Study of Mass Communication, New York, Longman, 1981, (Türkçesi, İletişim Modelleri, çev. Mehmet Küçükkurt, Ankara, İmaj Yayınları, 1993.)
9) Hürriyet Gazetesi, Ankara
10) Vatan Gazetesi, Lefkoşa
11) Yenidüzen Gazetesi, Lefkoşa
12) Kıbrıs Gazetesi, Lefkoşa
13) Halkın Sesi Gazetesi, Lefkoşa
14) ftp://tak.emu.edu.tr/
15) http://www.cm.gov.nc.tr/cm/anayasa/index.htm
[1] KKTC Basınında yer alan kişisel ilan örnekleri, Ek 1’de belirtilmiştir.
Giriş - Bölüm 1 - Bölüm 2 - Bölüm 3
Bölüm 3
10:24
