Bölüm 1

Giriş - Bölüm 1 - Bölüm 2 - Bölüm 3

www.serkantetik.com

BÖLÜM I
KIBRIS TÜRK BASINI


1. Kıbrıs Türk Basını Tarihi


Kuzey Kıbrıs'ta ilk gazete yayını, İngiliz Sömürge İdaresi’ne dayanır. İlk Türkçe Gazete “Saadet”, 11 Temmuz 1889 tarihinde yayınlanmıştır. Bu nedenle 11 Temmuz KKTC’de “basın günü” olarak kutlanmaktadır. Çok kısa bir süre yayınlanan “Saadet” gazetesinin ardından 1891 yılında ‘Zaman’ gazetesi Kıbrıs Türk halkı ile buluştu.

Bu gazetelerin, hangi koşullarda, nasıl ve neden basılıp yayınlandığına bakacak olursak, görebiliriz ki, 4 Haziran 1878'de, İstanbul'da, Yıldız Sarayında imzalanan bir anlaşmayla birlikte, Osmanlı-Rus savaşında Rusların Kars ve Ardahan’ı ellerine geçirmelerinden doğan tedirginliği sonucunda İngilizlerle bir anlaşma yapılıyor ve Ada, İngilizlere geçici olarak verilmek isteniyordu. 1878'de Ada yönetiminin bu şekilde İngilizlere geçmesiyle birlikte Kıbrıs'ta sorunlar da başgösterdi.

Ve artık Kıbrıs Türkü, kendini koruma ve varlığını yaşatma içgüdüsüyle hareket etme noktasında olduğunun bilincine varmaya başlıyor. Kıbrıslı Türkler bunu en iyi şekilde nasıl başarmanın yolunun medya araçlarını kullanmaktan geçtiğini kavramakta pek gecikmediler.
Halk, bugün olduğu gibi o gün de en güçlü araçlardan biri olan medya yoluyla kendini korumaya, Kıbrıs'ta Türklük mücadelesini devam ettirme yönünde uğraş vermeye başlıyor. Bu şekilde, 1889 yılında ‘Saadet’, ardından da ‘Zaman’ gazetesi çıkıyor. İngiliz sömürgeciliği ile savaşmak için çıkan gazeteler, ulusal bilinci ayakta tutma ve Anavatana güven ve bağlılığı devam ettirme amacı da güdüyordu.
Kıbrıslı Türklerin çıkardıkları gazeteler, sadece İngiliz Sömürgesine karşı mücadele vermiyordu. Sözkonusu Türkçe gazeteler ayrıca Kıbrıs sorununu yalnız Rumların bakış açısından dünyaya duyurmaya çalışan kalabalık Rum gazetelerine karşı savaş vermek için ve en önemlisi, hiç kuşkusuz, hala bitmeyen Enosis'e karşı mücadele etmek için çıkıyordu.
İlk Türkçe gazetelerin çıkma gayeleri arasında Kıbrıs Türkünün sesini dünyaya duyurmak, Türk dilini yazı dili olarak da ayakta tutmak ve Türk toplumunu her alanda kalkındırmak, geliştirmek, Türk esnaf ve işçisinin haklarını korumak, Türk ahlak ve eğitimine hizmet etmek, kişisel çıkarları değil, Ada Türklerinin çıkarlarını gözetmek, kimseye kin gütmemek yönünde ortaya konan görüş ve ilkeler de yer alıyordu.

O tarihlerde ve daha sonraki yıllarda yayımlanmaya başlayan gazetelerin ortak yönünü oluşturan “mücadele” ilkesi, araştırmacı İsmail Bozkurt tarafından (1988) şöyle açıklanmaktadır:

“Gazetelerin yayın ilkeleri ve izledikleri yayın politikaları incelendiğinde görülecektir ki, tüm gazeteler bir işlevi yerine getirmek için yayınlanmıştır. O da bu adada Kıbrıs Türkünün sesini ve varlığını duyurmak, haklarını ve çıkarlarını savunmak, Adanın Yunanistan'a ilhak edilmesine, enosise karşı çıkmak, kısacası Kıbrıs'ta Atatürk'ün
deyişi ile ‘Türkün sesinin solmasını’ önlemektir. Bu nedenle basınımız bir mücadele basını olmuştur. Ve basınımız için en doğru tanımlama da budur: Kıbrıs Türk Basını Bir Mücadele Basınıdır.”


‘Zaman’ gazetesinden sonra da başka gazeteler çıkmaya devam ediyor. Kısa aralıklarla, yaşamları çok sınırlı olan gazeteler görüyoruz ama hepsinde bu temel ilkelerin varlığını görüyoruz. 1942 yılında çıkan ‘Halkın Sesi’ gazetesi ile birlikte, -ki bugüne kadar gelmiş bir gazete Halkın Sesi gazetesi- Kıbrıs'ta mücadele daha da somutlaşarak devam ediyor. Arada çıkan diğer gazetelere baktığımız zaman, ‘Söz’ ‘Vatan’ ‘İrşad’ ‘Doğru Yol’ ve ‘Davul’ gazetesi gibi isimleri görebiliyoruz.
Kıbrıs Türk'ü basın yoluyla ilk mücadelesini, Evkaf Yönetimini, yani Vakıf Yönetimini İngiliz Sömürge İdaresinden almak için ortaya koyuyor ve sonuçta bunu başarıyor. Mücadele sonunda Vakıflar İdaresi Kıbrıs Türklerine devrediliyor ki, Kıbrıs'ta verilen kavganın ilk ürünü, ilk kazanımı da bu oluyor.


Kıbrıs Türk Basını’nda önemli bir nokta da Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin Kurucu Cumhurbaşkanı Rauf Raif Denktaş’ın da yıllarca ve hatta günümüzde de gazetelerde köşe yazısı yazıyor olması.[1]
Rauf Denktaş, 10 Mayıs 1942’de, Kıbrıs Türk Mücadele lideri Dr. Fazıl Küçük' ün gazetesi ‘Halkın Sesi’nde, ‘Gençliğin Hedefi’ diye yayınladığı yazıda mücadele etme çağrısında bulunuyordu.[2]
Denktaş yazısında şöyle diyor: “Hareketsiz bir kitle halinde senelerce kımıldamadan duran bu gençliği ufak bir gayretle harekete geçirmek kafidir. Bu kitle kımıldadıktan ve yerinden sarsılarak uyandırıldıktan sonra, yüksek tepelerden yuvarlanan bir kaya gibi durmadan, dinlenmeden önüne gelen engelleri yıkıp ezecek, hedefi olan birliğe ve topluluğa ulaşacak.’ Nitekim, Denktaş'ın 1942 yılında ‘Halkın Sesi’ gazetesine yazarak görüşünü ortaya koyduğu ‘yuvarlanmak ve bir kaya gibi durmadan, dinlenmeden önündeki engelleri geçip birliğe ve topluluğa varma hedefine’, Kıbrıs Türk'ü 1974' de önce Barış Harekatı, ardından 1983'de Devletini kurarak kavuşuyor, bu hedefe varıyor.

2. Kıbrıs Türk Basını’nda Günümüzde Faaliyet Gösteren Basın ve Medya Kuruluşları

2.1. Gazeteler
İlk Türkçe gazetesi ile, 19. yüzyılın son çeyreğinde tanışan Kıbrıslı Türkler, günümüzde 12 tane günlük gazeteye sahip. Ama ‘gazetelerin artması’ haber çeşitliliği açısından çok bir katkı sağlamıyor, çünkü, ön sayfalar hariç hemen hemen tüm gazetelerimiz aynı “ajans” haberleri ve “bildiriler” ile yayınlanıyor.

Kıbrıs Türkü’nün en köklü gazeteleri arasında bulunan ve en uzun soluklu gazete olma ünvanını koruyan Dr. Fazıl Küçük’ün kurucusu olduğu “Halkın Sesi” en çok bilinen gazeteler arasında. Ülkedeki en çok bilinen diğerm gazeteler arasında “Kıbrıs” ve “Yenidüzen” gazetesi yer alıyor.

Türkiye basınında önemli yer tutan “Star” gazetesinin, Nisan 2007 tarihinde Kıbrıs’ta piyasaya çıkan yeni gazetesi “starkıbrıs” da ilgiyle okunan bir diğer gazete.

Şimdi Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde günümüzde yayın yapan günlük gazetelerin hangileri olduğuna topluca bir göz atalım:[3]

1) Afrika
2) Demokrat Bakış
3) Güneş
4) Halkın Sesi
5) Kıbrıs
6) Ortam
7) Sözcü
8) Star Kıbrıs
9) Vatan
10) Volkan
11) Yenidüzen
12) Yurtseven Kıbrıslı
Gazetelerin çokluğu, her ne kadar “haber fazlalığı” yaşanıyor izlenimi verse de aslında bu durum gerçeği yansıtmıyor. Çünkü tüm gazeteler, kendi politikalarını dile getirdikleri ilk sayfalarının dışındaki tüm sayfalarda, ajanslardan alınan hemen hemen aynı haberlere yer veriyorlar. Özel haber takibi yapan ya da kendi haber merkezleri ile çalışan genelde dört gazete var; KIBRIS, YeniDÜZEN HalkınSesi ve yayın hayatına yeni başlamasına rağmen iyi bir çıkış yakalayan STARKIBRIS gazetesi.Bu dört gazete satışları açısından fark ediyor zaten.Ülkemizdeki gazetelerin pekçoğu, sürümden kazanıyor. Esas amaçları politikalarını gütmek olan bu gazeteler, nadir olarak da reklam alarak harcamalarını karşılıyorlar.


2.1.1. Gazete tirajları
Ülkemizde en çok satan gazete “Kıbrıs” gazetesi. Kıbrıs gazetesinin en çok satma nedeni de, vefat, düğün gibi ilanların en çok bu gazetede yer alması. Dolayısıyla gazete, hem aldığı reklamlardan kara geçiyor, hem de sattığı gazetelerden kar sağlıyor. Kıbrıs gazetesini, yaptığı özel haberlerle yenidüzen gazetesi izliyor. Son dönemlerde yükselişe geçen Yenidüzen gazetesinin en çok satılan ikinvci gazete olmasının altında yatan neden de, yaptığı özel haberlerin halk tarafından merakla okunması. Halkın rğbet ettiği gazete, fazla raklam aldığı için, bu avantaj gazeteye çifte kar sağlıyor. Çünkü hem gazete çok satıyor, hem de çok sattığı için çok talep görüp çok reklam alıyor. Bu da gazeteye çifte kar sağlıyor. Şimgdi ülkemizde en çok satan gazetelere, satış tirajları ile birlikte bir göz atalım:[4]

1) KIBRIS Gazetesi: Günlük 10 bin adet.
2) Yenidüzen Gazetesi: Haftalık 69 bin adet.
3) Halkın Sesi Gazetesi: Haftalık 66 bin adet.
4) Afrika Gazetesi: Haftalık 38 bin adet.
5) Star Kıbrıs Gazetesi: Haftalık 37 bin adet.
6) Volkan Gazetesi: Haftalık 29 bin adet.
7) Kıbrıslı Gazetesi: Haftalık 24 bin adet.
8) Güneş Gazetesi: Haftalık 17 bin adet.
9) Ortam Gazetesi: Haftalık 10 bin adet.

2.1.2. Gazete boyutları
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndeki gazetelerin hemen hemen hepsi, tabloid boyutta çıkıyor. Daha pratik ve okunurluğu açısından daha rahat kullanılabilen bu boyut, halk tarafından da takdir topluyor. Ülkemizde çıkan gazeteler arasında sadece yayın hayatına yeni başlayan “starKıbrıs” gazetesi büyük boyutta basılıyor.


2.1.3. Gazetelerin görüşleri
Ülkemizdeki gazetelerin çoğunun siyasi parti gazetesi olduğu da göze çarpan bir diğer nokta. Yenidüzen Gazetesinin Hükümetin büyük ortağı Cumhuriyetçi Türk Partisi’nin yayın organı, Ortam Gazetesi’nin Toplumcu Demokrasi Partisi’nin yayın organı, Güneş Gazetesi’nin Ana muhalefet Ulusal Birlik Partisi’nin yayın organı, Demokrat Bakış gazetesinin de küçük muhalefet partisi Demokrat Parti’nin yayın organı olduğu bilinen bir gerçek.

Bu gazeteler, özellikle siyasi görüşleri için satılıyor olsa da, bu genellemeden sıyrılan tek gazete Yenidüzen olmuştur. Çünkü Yenidüzen, son dönemde yükselttiği kalitesi ve yoğunlaştırdığı personeli sayesinde, sadece partili vatandaşlar tarafından değil, bir çok Kıbrıslı Türk tarafından okunuyor.

Bunun dışında iki tane ekstrem gazetemiz var, biri ‘Avrupa’, yani amacının ne olduğu her zaman sorgulanan, Kıbrıs Türkünün esas çoğunluğunun görüşüne ters, radikal bir çizgi izleyen ve farklı bir yayın anlayışı ile ısrarla mevcut devlet yapısını çökertmek, Kıbrıs'ta Kıbrıs Türk varlığını sorgulamak yönünde bir yayın çizgisi var. İşte bu gazetenin karşısında, buna muhalif bir gazete var; bir başka uçta, o da ‘Volkan’ gazetesi. Bu duruma, sanıyorum, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde medyanın ne kadar özgür ve demokratik şartlarda yayıncılık yaptığını da gösteren bir kompozisyon ya da mozaik diyebiliriz. Çünkü her görüş bir şekilde temsil ediliyor ve her görüş istediğini yazıyor. Hatta kimi zaman o kadar ileri gidiliyor ki, küfür bile yazabiliyorlar. O kadar ileriye gidiliyor ki, insanları rencide edecek, devleti küçük düşürecek, hükümeti ya da siyasi makamları ya da bürokratları aşağılayacak şekilde de yazılıyor. Bu hoşgörü de var Kuzey Kıbrıs'ta, güzel bir hoşgörü var, buradaki hoşgörü gibi. Sevgi var, saygı var, insanların birbirlerine karşı gerçekten engin bir hoşgörüsü var.


2.1.4. Köşe yazısı

Gazeteleri sattıran en önemli iki nokta, ilan-reklamlar ve özel haberlerdir. Ancak üçüncü en önemli madde ise gazetelerdeki köşe yazılarıdır. Özellikle siyasi içerikli gazetelerdeki köşe yazarları, okuyucusunun duymak istediği görüşlere yer verdiği için, okuyucu her gün, sırf bu yazıları okumak için bile gazete satın alabiliyor. Günümüzdeki en çok okunan köşe yazarları arasında, KKTC Kurucu Cumhurbaşkanı Rauf Raif Denktaş (Halkın Sesi ve Vatan Gazetesi), Akay Cemal (Halkın Sesi Gazetesi), Hasan Hastürer (Kıbrıs Gazetesi), Cenk Mutluyakalı (Yenidüzen Gazetesi) ve Şener Levent (Afrika) geliyor.


2.1.5. Türkiye Gazeteleri
Kuzey Kıbrıs'ta Türkiye gazeteleri de var. Yani biz burada hangi gazeteyi görüyorsak, günlük olarak Kuzey Kıbrıs'a da Türkiye'de basılan bütün gazeteler geliyor. Hürriyet, Milliyet, Radikal, Cumhuriyet, Sabah, hepsi bizde var, günlük geliyorlar.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde basılan gazetelerin toplam satış rakamına baktığımız zaman, 14.350 gibi bir rakam karşımıza çıkıyor. Demek ki Kuzey Kıbrıs'ta 14.350 gazete basılıp, satılabiliyor. Türkiye'den gelen gazetelerin günlük satış rakamı ise 16.050, yani toplamda 30.000 dolayında bir gazete satışı var günlük olarak.




2.1.6. Rum Basını

Güney Kıbrıs’a baktığımız zamansa, yaklaşık 700 bin nüfusa 11 gazetenin çıktığını görüyoruz. Bu rakam da, 200 bin nüfuslu Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuiyeti’nde 12 gazete çıkması arasındaki tezatlığı gözler önüne sürüyor.
Fileleftheros gazetesi, tirajı 24675, bağımsız ve liberal eğilimli bir gazete. Bunu izleyen en yakın tiraj, 17100 satan haftalık Selides dergisi.

Yine liberal eğilimli günlüklere baktığımız zaman, 10354 tirajlı Alithia gazetesini görüyoruz. Komünist AKEL partisinin yayın organı Haravgi ise 8447 satıyor.



2.2.Radyo Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeit2ndeki radyoculuk sektörüne baktığımızda, ülkede 16 radyonun yayın yaptığını görüyoruz. Bunların 4 tanesi 25 Aralık 1963'de Kıbrıs Türklerinin Ortaklık Cumhuriyetinden dışlanmasıyla birlikte Kıbrıs Türkünün sesini dünyaya duyurmak için ortaya çıkan ve o gün bugündür bu misyonla yayın yapan Bayrak Radyo Televizyon Kurumu Radyoları: Bunlardan birincisi Bayrak radyosunun çocuğu sayılan ‘Radyo Bayrak’. İkincisi “ ‘Bayrak FM’ de, gençlere dönük yayın yapıyor. ‘Bayrak International' İngilizce yayın yapıyor. Ayrıca gün içinde Rumca, İngilizce, Almanca, Arapça yayın yapan bir radyosu ve klasik müzik sevenler için yayın yapan ‘Bayrak Klasik’ radyosu da sözkonusu 4 radyo içinde yer alıyor.

Bayrak radyoları dışında da çok sayıda radyo ülkemizde yayın yapıyor. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin ilk özel radyosu First FM, ‘Kıbrıs’ gazetesinin radyo kuruluşu ‘Kıbrıs FM’, ‘Sim FM’, ‘Akdeniz FM’ ve benzeri çok sayıda radyo ülkemizde mevcut.



2.3. Televizyon
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde 7 yerel televizyon var. Doğu Akdeniz ve Yakın Doğu Üniversitesi televizyonları ise bunlara ek olarak sayılabilir. Devlet televizyonu Bayrak Radyo ve Televizyonu 1976 yılında yayın yapmaya başlamış. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeit’nin ilk özel televizyonu Kanal Tempo 1996,’da yayın hayatına başladı. Bu iki televizyon dışında, ülkemizde yayın yapan diğer televizyon kanallarını da şöyle sıralayabiliriz: Kıbrıs Genç TV (uydu yayını da mevcut), Avrasya Radyo TV (uydu yayını da mevcut), Kıbrıs TV, Akdeniz TV ve AS TV.

2.4. Haber Ajansı
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yayın yapan tüm basın-yayın kuruluşlarının haber bültenleri devlete bağlı “Türk Ajansı Kıbrıs” haber ajansından alınan haberlerle hazırlanıyor. Yani deyim yerindeyse, basın-yayın organları, TAK’tan besleniyor.
21 Aralık 1973'de kurulan ve 7 kişilik Yönetim Kurulu tarafından yönetilen
Türk Ajansı Kıbrıs doğruluk, tarafsızlık ilkelerine bağlı habercilik yapıyor. Kurum, Türkçe ve Rumca haber bülteni yayımlıyor ve her bültende günlük ortalama
70 tane haber yer alıyor. 50’den fazla aboneye sahip olan ajansın ayrıca fotoğraf servisleri de mevcut.[5]


[1] Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyet Kurucu Cumhurbaşkanı Rauf Raif Denktaş, günümüzde”Halkın Sesi” ve “Vatan” gazetelerinde köşe yazarlığı yapmaktadır.
[2] 'Bir Varmış Bir Yokmuş Kıbrıs Masalları ile ilgili' Yeni Gün Gazetesi, Lefkoşa, 30 Aralık 1991

[3] Sıralamalarda tiraj oranı değil, gazete isimlerinin alfabetik sıralaması baz alınmıştır.
[4] Yenidüzen Gazetesi, 17 Mayıs 2007 nüshası, Kaynak: Bağan Market, K. Kaymaklı, Lefkoşa.
[5] ftp://tak.emu.edu.tr/

Giriş - Bölüm 1 - Bölüm 2 - Bölüm 3